Test | Harde was-routine met Dynamic ultrasoonreiniger Super Sonic en smelter Waxifyer

Tekst & foto’s: Jeroen van den Brand

Het waxen van een ketting is allang niet meer het domein van profs die geobsedeerd zijn door elk wattje winst. Ook voor wie gewoon graag met een stille, kraakvrije en soepel schakelende ketting rijdt, of simpelweg z’n aandrijflijn niet om de haverklap wil vervangen, biedt een gewaxte ketting duidelijke voordelen. Een ketting die in harde was is gezet, loopt stiller en trekt nauwelijks vuil aan. En het is het vuil dat maakt dat je ketting – en daarmee de rest van je aandrijfonderdelen – sneller slijt.

Waarom die ketting zo schoon moet zijn

Ver zoeken naar geschikte kettingwas hoeft niet meer; er zijn inmiddels talloze aanbieders. En allemaal hebben ze verschillende soorten harde was in het programma voor specifieke doeleinden. Maar al die nuances brengen weinig als de was niet goed wordt aangebracht. Het succes wordt vooral beïnvloedt door hoe schoon je ketting is bij aanvang van het hot-waxen. Want kettingwas hecht niet op vet, olie of andere oude smeerresten. Zelfs het kleinste spoortje vuil in de kettingschakels voorkomt dat de was zich aan het metaal kan hechten. En precies daar, diep in de ketting tussen de pennen en rolletjes, moet de ketting gesmeerd zijn en kan was z’n voordelen tentoonspreiden.

Gewone kettingontvetter is prima in staat om de buitenkant schoon te maken. Maar om de binnenkant schoon te krijgen moet je anders te werk gaan. Je kunt met een nachtje weken in terpentine een heel eind komen. Maar dan moet je alsnog een aantal keren goed naspoelen met schone terpentine. En vervolgens nog eens met schoonmaakalcohol om de laatste restjes terpentine weg te krijgen. Als prijzig alternatief voor goedkope terpentine zijn er ook specifieke chain-strippers. Maar ook hierbij moet je meerdere keren goed spoelen. Je kunt immers niet binnen in de ketting borstelen om het proces te versnellen. Of ja, eigenlijk wel. Want dat is precies wat een ultrasoonreiniger doet. Onlangs introduceerde Dynamic Bike Care de Super Sonic en voor mij was dat hét zetje om zelf dan toch eens met harde kettingwas aan de slag te gaan.

Dynamic ultrasoonreiniger Super Sonic: microborstelen diep ín de ketting

Ultrasoonreinigers bestaan al lang en worden op talloze plekken gebruikt om spullen superzuiver te maken. Van medische instrumenten tot satellietonderdelen. En zo ongeveer al het denkbare daar tussenin. Het werkingsprincipe van een ultrasoonreiniger bestaat uit het principe dat vloeistof hoogfrequent in trilling wordt gebracht. Daardoor ontstaan continu piepkleine luchtbelletjes die imploderen en als microscopische borsteltjes het vuil loswrikken.

Dynamic brengt met de Super Sonic een ultrasoonreiniger die specifiek is afgestemd op het reinigen van kettingen. Dat specifieke zit hem in het compacte formaat. De bak heeft slechts een inhoud van 1,3 liter en het bijgeleverde gaasmandje is precies groot genoeg om een ketting in te leggen. Het idee hier achter is simpel: het bespaard je schoonmaakmiddelen. Want ook al kun je over het algemeen wel meerdere kettingen reinigen met één vulling, uiteindelijk moet je het schoonmaakmiddel toch vervangen. Ik gebruik Dynamics ontvetter Striptease, aangelegd met water (drie delen water, één deel Striptease).

Hoogfrequent én verwarmt

Overigens werkt de Super Sonic niet alleen met een frequentie van 40 kilohertz; hij verwarmt ook. De combinatie van warmte en cavitatie zorgt ervoor dat de ontvetter beter in de ketting kan dringen en vetten en vervuiling sneller loskomen. Aan de voorzijde van de Super Sonic stel je eenvoudig via tiptoetsen de temperatuur en de reinigingstijd in.

Maar voor je tot het reinigen over kunt gaan, kun je gerust een kopje koffie zetten. Of twee. Het opwarmen tot de aanbevolen 80 graden duurt toch al snel twintig minuten. Omdenken: het geeft je de tijd om je ketting van de fiets te halen (of indien nieuw, uit de met vet doordrenkte verpakking) en hem alvast een eerste externe schoonmaakbeurt te geven met wat ontvetter en een microvezeldoek. Ja; alles wat je er vooraf afhaalt, maakt dat je langer kunt doen met het schoonmaakmiddel in de Super Sonic.

Minimaal 15 minuten borrelen

Ik smeer mijn kettingen al enkele jaren met een vloeibaar smeermiddel op was basis. Nieuwe kettingen liet ik vooraf een nacht of meer in een bad terpentine ondergedompeld. Naspoelen deed ik daarna niet. Hoewel ik met regelmaat de ketting opnieuw van druppelwas moest voorzien, zijn ze beduidend minder vuil dan met smeermiddelen op oliebasis. Oftewel; mijn kettingen zijn niet supersmerig de Super Sonic in gegaan.

Inmiddels heb ik één licht gebruikte Shimano XTR M9100 12-speed ketting en twee eveneens niet splinternieuwe, maar nog behoorlijk verse Sram Force flattop 12-speed kettingen een behandeling gegeven. 15 minuten hoogfrequent reinigen bleek voor twee kettingen ruim voldoende. De derde – een van de Force flattop-kettingen die ik op een hardtail gebruik ^[1] – was meer vervuild en kraakte na 15 minuten microboenen nog steeds. Nog eens 10 minuten méér was nodig om ook die ketting letterlijk kraakschoon te krijgen.

Hoewel mijn kettingen dus aan de buitenzijde al zo goed mogelijk schoon waren, is er inmiddels onder in de Super Sonic-ultrasoonreiniger toch redelijk wat troep te zien. Een bewijs van de hoeveelheid viezigheid die dus tóch nog in een ketting verborgen zit. Spul dat een goede hechting van harde was in de weg zit.

^[1] Ja, ik weet het; de Sram Force flattop-ketting is er een voor de racefiets of gravelbike. En toch gebruik die ik op een mountainbike. Want dat kan. Hoe? Daar kom ik nog wel een keer op terug.

Gebruiksgemak

Ultrasoonreinigers zijn zonder al te veel moeite in allerlei varianten te koop. Oók compacte versies zoals deze zijn online te vinden voor scherpe(re) prijzen, zeker als je daarvoor naar het Aziatische deel van het internet surft. En laten we realistisch zijn: Dynamic betrekt z’n Super Sonic ook daar. Het verschil is natuurlijk dat wanneer je hem bij Dynamic koopt, je verzekert bent van ondersteuning en garantie vanuit een lokale partij.

Is de Dynamic Super Sonic ultrasoonreiniger feilloos? Hij doet wat-ie moet doen. Langzaam opwarmen? Dat doen ze eigenlijk allemaal wel. De bediening is verder duidelijk en doeltreffend. Je hoeft er de handleiding eigenlijk niet voor open te slaan.

Afhankelijk van de staat van je ketting(en) kun je voor het microboenen beslist meerdere keren dezelfde vloeistof gebruiken. Maar uiteindelijk moet je het een keer verversen. Voor het leegkiepen van het reservoir is het aan te bevelen een trechter bij de hand te houden, anders is het vrij lastig de vervuilde ontvetter morsvrij in een fles of jerrycan te gieten. Dus als ik dan toch iets te wensen zou hebben, dan is het wel een simpele aftapkraan aan de zijkant van het apparaat. Daarmee zou Dynamic een nog duidelijker argument hebben om de aanschaf van de Super Sonic te overwegen.

Dynamic ontvetter Striptease en wassmelter Waxifyer

Vanuit de Super Sonic kan ik de ketting echter helaas niet rechtstreeks in de Dynamic wassmelter Waxifyer onderdompelen. De ketting draagt toch redelijk wat Striptease-residu met zich mee. Afspoelen met water en droogwrijven blijft het devies. Hmm, dat is niet anders dan bij een proces waarbij ik alleen langs chemische weg een kettingontvet. De ultrasoonreiniger Super Sonic vervangt dan dus alleen het flink schudden van een glazen pot met ketting én reiniger…?

Verder duurt het vloeibaar krijgen van de was in de Waxifyer behoorlijk lang. Dus zet die ook maar alvast aan terwijl je die twee koffietjes zet, of de ketting prepareert… De Dynamic Waxifyer lijkt overigns als twee druppels was op alternatieven van onder meer Cyclowax en Silca. Bij de Waxifyer ontbreekt het echter aan een (digitale) thermometer. De draaiknop zet je eenvoudig weg in de zone ‘perfect’ voor uh… de perfecte temperatuur. Het feit dat het een zone betreft, geeft te denken dat de exacte temperatuur waarbij je de was in de ketting laat trekken, in het geval van Dynamic-was niet op de graad nauwkeurig komt.

Om het opwarmen te versnellen kun je de knop uiteraard wel doordraaien naar ‘extra hot’ waarbij-ie maximaal 135 graden Celsius wordt. Maar dan nog duurt het vloeibaar worden nog steeds pakweg een kwartier. “Gewoon een de was in pan au-bain marie op het vuur, dat werkt veel sneller dan zo’n specifieke wassmelter!” Ja, dat zou kunnen. Maar toch zou dat niet mijn keuze zijn. Tenzij je met een thermometer de temperatuur goed in de gaten houdt. Al kan ik dat niet verenigen met het streven naar minder gedoe. Het risico van de fornuis-methode is daarbij ook dat je te snel en/of teveel opwarmt. Je loopt dan het risico dat de lange keten van koolstof- en waterstofatomen waaruit was (paraffine) bestaat, compleet stukgaat. Oftewel: het spul is dan dus ook was in overdrachtelijke zin; verleden tijd dus.

15 + 15 minuten

Dynamic levert een droogstandaard en staalkabeltjes mee met de Waxifyer. De staalkabel rijg je door de ketting om hem gemakkelijk en vooral veilig in de vloeibare was te leggen of er uit te halen. Je laat de ketting overigens minimaal vijftien minuten ondergedompeld. Daarbij agiteert je de ketting ook met regelmaat wat, zodat luchtbelletjes loskomen en dat vloeibare kettingwas dus ook goed de ketting impregneert. Ook wil je dat de ketting zelf voldoende tijd krijgt om op te warmen, zodat de was goed hecht.

Na nog eens zo’n vijftien minuten uitdruppelen en afkoelen boven de Waxifyer, is de ketting met de harde was tot een vaste massa gestold. Voor het terug monteren van de ketting op je fiets is het dus zaak hem even goed los te ‘masseren’. Daarbij komt onvermijdelijk redelijk wat gestolde was los die zich aan de buitenkant van de ketting heeft verzamelt. En na montage op de fiets en het verder soepeldraaien van het geheel, zal er ook wel wat was op je fiets terecht komen. Dit laat zich echter gemakkelijk verwijderen.

Na het waxen van een ketting, laat je de was gewoon afkoelen in de Waxifyer. Je kunt de was blijven gebruiken, totdat het niveau in de Waxifyer te laag wordt en je moet bijvullen. Of omdat er toch vuil in is gekomen. Hoe schoner je dus te werk gaat, hoe meer profijt je hebt van je voorraad kettingwas.

Onderhoud zonder uitgebreide schoonmaak

Hoe lang de harde was meegaat? Ik gebruikte Dynamic’s Wander Wax, die volgens Dynamic onder zwaardere off-road condities zo’n 500 kilometer meegaat. Maar dergelijke uitspraken zijn altijd met een korreltje was te nemen, omdat het enorm afhangt van de condities waarin je rijdt. Met droog weer haal je dat soort afstanden gemakkelijk. Is het erg nat? Dan zul je eerder onderhoud moeten plegen.

Harde was is echter een perfecte basis om hierna de ketting ‘aan te vullen’ met een vloeibare was. Geen olie; absoluut geen smeermiddel op oliebasis! Gun de vloeibare was ook tijd om in te trekken en uit te harden, dus doe dat ten laatste de avond vóór je volgende rit. Pas wanneer de ketting droog klinkt, is het tijd om het impregneerproces te herhalen. En aangezien de ketting nauwelijks troep heeft opgenomen, is een uitgebreide schoonmaakbeurt met ontvetter en eventueel microboenen in de Super Sonic in feite niet nodig. Mocht de zaak toch wat vies zijn, leg je de ketting simpelweg in een bak met kokend water, om de was mét vervuiling los te weken, alvorens de ketting opnieuw te impregneren in de wassmelter.

Overigens is het hierbij onvermijdelijk om de snelsluiter in je ketting te openen. Hou er dus ook rekening mee dat je nieuwe snelsluiters bij de hand hebt, omdat die – op die van Connex na – nooit herbruikt mogen worden.

Duidelijk stiller en geen ruimte voor troep

Tot dat punt ben ik nog niet gekomen; simpelweg om dat ik veel wissel tussen fietsen, trap ik niet snel honderden kilometers op één ketting weg in korte tijd. Wat me inmiddels wel erg duidelijk opvalt is dat de kettingen inderdaad nagenoeg geen vuil aantrekken. Nóg minder dan met mijn ‘alleen druppelwas-smering’ van voorheen. Dat beetje vuil dat toch aan de ketting hangt, is met een microvezeldoek zeer gemakkelijk af te vegen.

Dat harde kettingwas écht een verschil maakt binnenin de ketting blijkt tot dusver uit het punt dat géén van mijn drie kettingen kraakt of knarst. Iets dat met de recente natte omstandigheden bij gebruik van reguliere smeermiddelen onherroepelijk wél het geval zou zijn. Die ene fiets die ik nog niet heb voorzien van harde was is daarvan het bewijs. Eén fiets? Dat lijkt anekdotisch bewijs, maar op basis van al die jaren baggeren, durf ik mijn uitspraak hierboven toch wel met grote zekerheid te maken. Het verschil is echt groot en voor mij behoorlijk overtuigend van de meerwaarde van harde was.

Conclusie

Dat harde was voor het smeren van de ketting voordelen biedt ten aanzien van een soepele loop en het voorkomen dat je ketting veel troep opneemt, behoeft verder geen bewijs. Talloze bikers hebben die ervaring al en inmiddels ikzelf dus ook. Maar net als met tubeless maken van je banden, is het hele proces wel wat gedoe. Alles dat het gedoe dan verminderd is welkom.

De ultrasoonreiniger Super Sonic lijkt in dat opzicht een streepje voor te hebben. Maar als ik na het ultrasoonreinigen alsnog de ketting moet afspoelen en droogwrijven, heeft de ultrasoonreiniger in feite alleen de stap van het lang schudden van een pot met daarin de ketting met kettingreiniger vervangen. En dat zet de 120 euro die de Super Sonic kost, toch wel een ander perspectief; de investering bespaart je dan dus RSI en je kunt dankzij het ultrasoonreinigen met minder ontvetter uit. Maar je moet als thuissleutelaar redelijk wat kettingen ontvetten wil dat rekensommetje écht doorslaggevend zijn.

Het wordt een ander verhaal wanneer je overstapt op een harde was met een al (licht) gebruikte ketting. Want de hoeveelheid vervuiling die de Dynamic ultrasoonreiniger Super Sonic uit mijn toch al redelijk schone kettingen weet te halen is in dat geval voldoende bewijs van z’n werking. Hoe hard je zelf ook schudt met een ketting in een pot; zo schoon ga je hem handmatig gewoonweg nooit krijgen. En in dit scenario geeft de Super Sonic dus grip op de belangrijkste variabele van het hele proces: zorgen voor een écht schoon vertrekpunt.

Of de ultrasoonreiniger Super Sonic z’n investering waard is, hangt dus deels af van je vertrekpunt, hoe snel je last hebt van RSI en wat je investering in ontvetter is. Eenmaal je ketting in de harde was gezet, heb je eigenlijk geen ultrasoonreiniger meer nodig voor het onderhoud. En wat dat betreft is de grootste concurrent voor de Super Sonic de optie die Dynamic zelf ook aanbiedt: een voorgewaxte ketting. Daarbij is het schoonmaken de zorg van een ander.

Onder de streep blijft het zelf hot waxen nog steeds wel een uitgebreid proces en wel wat gedoe. En de opstartkosten zijn met de aanschaf van op z’n minst een wassmelter als de Waxifyer en bij uitbreiding met de ultrasoonreiniger Super Sonic niet laag. Aan de andere kant zijn cassettes en kettingen ook niet bepaald gratis tegenwoordig. Zeker als je met de modernste groepen rijdt uit het midden- of topsegment. Waar precies het omslagpunt ligt om het écht financieel aantrekkelijk te maken? There’s an app for that. Los van de financiële overweging; een langdurig stillere ketting die ook nog eens soepeler schakelt vind ik vanuit rijplezier alleen al het of toch op z’n minst een deel van het gedoe toch de overweging waard.