Special | Trailbouwers bundelen kennis tijdens Shimano Trail Born Trailcrewdag

Tekst: Jeroen van den Brand // Foto’s: Nas-Raddine Touhami & Jeroen van den Brand

Wat ooit begon als een paar enthousiastelingen met een schep, is uitgegroeid tot een volwaardige discipline op zich. Trailbouw en -onderhoud zijn vandaag de dag niet alleen essentieel voor de veiligheid en duurzaamheid van mountainbikeroutes, maar ook voor de toekomst van mountainbiken als sport in de natuur. Tijdens de Trailcrewdag, gehouden op vrijdag 17 oktober in het Shimano Experience Center in Valkenburg en georganiseerd onder de vlag van het Shimano Trail Born-programma, stond dat besef centraal. Naast vertegenwoordigers van IMBA Europe, NTFU en KNWU, waren er ook boswachters van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten aanwezig.

Een community die leert van elkaar

De dag was opgezet als ontmoetingsplek voor belangenbehartigers, experts ‘uit het veld’ en trailcrews uit Nederland en België. Onderwerpen als natuurbehoud, juridische kaders en de rol van uitdagende mountainbikeroutes bij talentontwikkeling kwamen uitgebreid aan bod.

Hoe definieer je een trail juridisch? Als extensieve of intensieve recreatie? Dat lijkt pas een thema als er een probleem ontstaat, maar eigenlijk wil je dat altijd vóór blijven. En welke implicaties heeft dat in de lokale en landelijke context? Hoe verhoudt een technisch uitdagend parcours met een aantrekkingskracht op talloze bikers zich tot natuurwaarden? En hoe kun je als lokale trailcrew aantonen dat je bijdraagt aan natuurontwikkeling in plaats van schade veroorzaakt? Tijdens diverse plenaire zittingen kwam dit alles – en meer – aan bod. Want hoewel lokale omstandigheden vaak verschillen, zijn de uitdagingen, inzichten en lessen opvallend vergelijkbaar.

IMBA Europe: kennis bundelen over grenzen heen

IMBA Europe presenteerde zich als de verbindende schakel tussen trailbouwers, beleidsmakers en sportbonden. Mark Torsius van IMBA Europe lichtte uitvoerig toe hoe de organisatie werkt aan een Europees opleidingsprogramma dat trailbouwers van IJsland tot Kazachstan dezelfde basisprincipes bijbrengt. Zo ontstaat een gedeelde taal voor trailontwerp, aanleg en onderhoud, met oog voor de lokale context.

Het doel is helder: kennis standaardiseren zónder uniformiteit af te dwingen. Dat vergroot niet alleen de kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid van mountainbiketrails, maar versterkt ook de positie van trailcrews richting overheden en terreinbeheerders.

Juist lokale trailcrews, vaak gedreven door passie maar niet altijd gewapend met beleidsmatige of ecologische argumentatie, krijgen daarmee stevig gereedschap in handen om hun werk beter te duiden en te verdedigen. Want hoe leg je uit dat een goed ontworpen trail niet de natuur schaadt, maar juist erg goed kan werken om recreatiedruk te verminderen? Of dat gecontroleerd gebruik erosie beperkt in plaats van veroorzaakt? Door die kennis en context te delen, kunnen gesprekken met gemeenten, provincies of natuurorganisaties veel meer op inhoud gevoerd worden in plaats van emotie.

Techniek met verstand: de rol en logica van TTF’s

Een ander belangrijk thema was de rol van Technical Trail Features (TTF’s); sprongen, drops of technische secties die routes uitdagender maken. De boodschap was helder: technische uitdagingen zijn méér dan welkom, maar vragen om doordacht ontwerp. Niet alleen als trail feature op zich, maar ook de context in de mountainbikeroute. Zeker wanneer je meerdere uitdagingen aanlegt is consistentie in moeilijkheidsgraad cruciaal.

Zo bepleitte Rob Meeuwessen, talentcoach van de KNWU, om bij aanvang van een sectie met TTF’s meteen de moeilijkheidsgraad te duiden in de eerste feature. Geen plotselinge verandering in moeilijkheid halverwege een lijn. Het idee is dat daarmee veel meer voorkomen wordt dat bikers zichzelf overschatten, omdat de eerste sprong ‘nog wel meeviel’. Je voorkomt ook in hogere mate dat minder ervaren bikers onbedoeld op een té zware technische sectie belanden. Het zijn inzichten die hij onder meer baseert op z’n ervaringen in het trailpark Dak van Netersel, maar deze logica wordt ook bij talloze bikerparks in het buitenland toegepast.

Daarbij hoort ook nadenken over gedrag: als een sectie bijzonder leuk is, zullen rijders die keer op keer willen rijden. Zonder terugrij-lus kan dat leiden tot ongewenste shortcuts, al dan niet buiten de toegestane route. Ook dát hoort bij goed trailontwerp en gaat hand in hand met overleg met de terreineigenaar/-beheerder.

Natuurinclusief bouwen: materiaalkeuze met verstand

Trailonderhoud gaat ook allang niet meer alleen over modderpaden volgooien met grind of een wortelpad gladstrijken. Wie vandaag een route aanlegt, denkt na over ecologische voetafdruk, levensduur en lokale inpassing. En daarbij spelen materiaalkeuzes een steeds grotere rol. Veel terreinbeheerders stellen terecht de vraag of je gebiedsvreemde materialen mag gebruiken om een route te verstevigen? Een kunststof gaasmat voorkomt bijvoorbeeld erosie op steile klimmen, maar brengt ook risico’s met zich mee, zoals microplastics. Je lost één probleem op, maar creëert mogelijk een ander.

Tijdens de Trailcrewdag liet Rein Zwaan van Staatsbosbeheer zien dat het ook anders kan. Hij leerde in Denemarken een methode kennen waarbij Douglashout – ook hier een lokaal veel voorkomende dennenhoutsoort – wordt ingegraven in klimsecties om erosie te beperken. Het hout biedt grip, is slijtvast en tast de bodemstructuur of lokale ecologie niet aan. Inmiddels wordt deze aanpak ook in Nederland succesvol toegepast.

Dit soort voorbeelden tonen hoe waardevol kennisdeling is, óók over grenzen heen. Niet alles wat technisch het slimst lijkt, is automatisch het best voor de natuur. Door samen te leren, groeit het besef dat duurzame trails ook ecologisch duurzaam moeten, en vooral ook kúnnen zijn. En dat vakmanschap in trailbouw inmiddels net zo goed over flora en fauna gaat als over scheptechniek.

Van onderhoud naar duurzame ontwikkeling van de mountainbikesport

Een groeiend aantal vrijwilligers ziet trailonderhoud niet langer als puur noodzakelijk of als prima tijdsverdrijf, eens per kwartaal met fietsvrienden. Velen zien het als een nieuwe, creatieve en technische uitdaging. Het is een ambacht geworden, waar civiele technieken en ecologie samenkomen. Die ontwikkeling is cruciaal. Naarmate trailcrews professioneler worden, groeit het wederzijds begrip tussen rijders, terreinbeheerders en beleidsmakers. En het lijstje met mooie voorbeelden hiervan groeit gelukkig gestaag.

Initiatieven als het Shimano Trail Born Fund, het Trailfund en juridische fonds van de NTFU dragen daar tastbaar aan bij, door lokale projecten te ondersteunen met kennis, materialen of financiële hulp. En ondanks die professionalisering van trailcrews blijft dat hard nodig. Mountainbikeroutes en recreëren in de natuur in algemene zin, staan steeds vaker onder druk.

De Trailcrewdag bewees vooral dat kennisdeling cruciaal is. Ideeën over natuurbehoud, techniek en samenwerking zijn in beweging en het gesprek daarover brengt de sport verder. Het is een evolutie die de sport ook hard nodig heeft. De roep om technische uitdagingen op mountainbikeroutes in Nederland is er al langer. En ook als is het beantwoorden nog altijd niet vanzelfsprekend; er vallen steeds meer puzzelstukjes op hun plek om hierin op een gedegen manier door te ontwikkelen met oog op de volledige breedte van de mountainbikepopulatie. Maar ook buiten het eventueel slim aanleggen van TTF’s, komt de vakinhoudelijke professionalisering van trailaanleg en -onderhoud onze geliefde sport ten goede. De Trailcrewdag liet zien dat de drempel naar overleg met terreineigenaren langzaam verlaagd wordt. Niet alleen door elkaar op te zoeken, maar meer nog doordat er méér begrip ontstaat voor elkaars belangen. En dat die mét onderbouwing vaak best samen kúnnen gaan.