Special | SPD-pedalen en -schoenen van Shimano: welke moet je waarvoor hebben?

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

Klikken zonder klagen: welke Shimano SPD-pedalen bij welke schoenen?

Alhoewel er behoorlijk veel valt te kiezen als je gaat voor klikpedalen, staat er meestal een logo van Shimano op. Logisch, de Japanse fabrikant is met zijn al in 1990 geïntroduceerde Shimano Pedaling Dynamics (SPD dus) bijna in z’n eentje verantwoordelijk voor het succes van klikpedalen in de mountainbike-gemeenschap. Natuurlijk, er zijn ook andere fabrikanten van klikpedalen – Time, Crankbrothers, Look, om er een paar te noemen –, maar Shimano is veruit de grootste. Nee, marktcijfers heb ik niet beschikbaar, maar je hoeft niet meer te doen dan bij een willekeurige mountainbike-toertocht even om je heen te kijken en je ziet wat ik bedoel. Precies, bijna uitsluitend SPD’s van Shimano.

Goed, terug naar de keuzemogelijkheden: naast het iconische dubbelzijdige spd-pedaal dat Shimano op verschillende prijspunten in de markt zet – van betaalbaar groeploos tot peperduur XTR –, brengen de Japanners nog een hele reeks andere varianten op het SPD-thema. En het zijn die varianten die er toe kunnen leiden dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Maar kijk je wat beter, dan valt het gelukkig wel mee.

Getest: vier verschillende schoen-pedaalcombinaties

Naast het klassieke dubbelzijdige SPD-pedaal dat iedereen wel kent, is er een aantal modellen met een kooi rond het klikmechanisme. Deze zijn bedoeld voor trail- en enduro-rijders. En dan heb je nog de enkelzijdige varianten, dus met slechts aan één kant een klikmechanisme. De enkelzijdige variant zónder kooi komt volgens Shimano het best tot z’n recht op race- en gravelfietsen, de enkelzijdige uitvoeringen mét kooi zijn bedoeld voor toeren, bikepacking, forenzen en fietsvakanties.

Voor ieder type pedaal maakt Shimano een bijpassende schoen, met een constructie, pasvorm en stijfheid die passen bij het beoogde gebruik. Ik heb de afgelopen maanden vier verschillende combinaties geprobeerd: het klassieke dubbelzijdige SPD-pedaal met een klassieke xc-schoen, een dubbelzijdig SPD-pedaal met kooi in combinatie met een trailbike-schoen, een enkelzijdige SPD-pedaal zónder kooi met een gravelbike-schoen en tot slot een enkelzijdige SPD-pedaal met kooi met een toerfietsschoen.

Hebben al die verschillende schoen-pedaalcombinaties écht toegevoegde waarde? Of is het meer van hetzelfde? Het antwoord op die vraag vind je hieronder.

Wel categorieën onderling vergeleken, maar geen prijspunten bínnen een categorie

Maar eerst nog even dit: binnen z’n modelreeken brengt Shimano schoenen op verschillende prijspunten. Daarbij kan je over het algemeen stellen dat de duurdere modellen binnen zo’n reeks stijvere zolen hebben. Omdat de stijfheid invloed heeft op de rij-ervaring, hebben we dat aspect uiteraard meegenomen in deze test van pedaal- en schoencombinaties. Echter, omdat het expliciete doel van deze test het vergelijken is van verschillende categorieën, hebben we géén variaties bínnen een categorie bekeken.

Een beetje onbevredigend is dat wel, aangezien er binnen een modelreeks veel verschil in stijfheid kan bestaan en stijfheid er bij fietsschoen toe doet. Reken daarom maar op een vervolg van deze test, waarbij we binnen een modelreeks de verschillen in kaart brengen en we bovendien een antwoord zullen geven op de vraag of stijver altijd beter is. We pakken het daarbij grondig aan, met een vergelijking van Shimano’s goedkoopste crosscountry-schoen XC1 van 99 euro tot aan het topmodel XC9 waarvoor je 389 euro moet neertellen. Wordt vervolgd…

MOUNTAINBIKE CROSSCOUNTRY

Shimano XC7-schoenen en Shimano XT XC M8100-pedalen

De combinatie van het XT-pedaal en de XC7-schoenen is een no-brainer. Dit is een setje waar veel Nederlandse mountainbikers gelukkig van worden. Nou ja, op de prijs van de schoenen na, want 229 euro is natuurlijk niet niks, zeker als je bedenkt dat Shimano’s XC-reeks begint bij 99 euro. Maar los van de prijs verder niks dan lof. Het pedaal, dat in essentie nog steeds gelijk is aan het oer-SPD-pedaal uit 1990, gaat dankzij de goede afdichting en de betrouwbare lagering een eeuwigheid mee. En in- en uitklikken verloopt superintuïtief, waarbij ik de kanttekening plaats dat ik al een leven lang met SPD rijd. De klikbeweging is dus redelijk goed ingesleten, zeg maar.

Ook aan de XC7-schoenen mankeert weinig. Het bovenwerk is behoorlijk vormvast en prettig vuilwerend. Minuscule perforaties in het bovenwerk zorgen niet alleen voor de broodnodige ventilatie, maar waarborgen ook een nauwsluitende pasvorm zonder drukpunten. Ook de sluiting met twee Boa’s bevalt goed, alhoewel de bovenste flap bij mij minder goed aansluit. Maar goed, dat heb ik met álle Shimano schoenen die op deze wijze geconstrueerd zijn. Verder is de pasvorm ronduit goed, met extra lof voor de solide hielfixatie.

Alhoewel de zool van de XC7 met een waarde van 9 (op een schaal van 12) bij lange na niet Shimano’s stijfste schoen is, zorgt de carbon tussenzool voor een effectieve krachtoverdracht. Of laat ik het zo zeggen: ik heb niet de indruk dat er energie verloren gaat. Integendeel. Wat daarbij zeker helpt is dat de verbinding tussen het pedaal en de schoen stevig en direct is. Je hebt dus niet het gevoel dat de bal van je voet op een smal stukje staal aan het balanceren is; de ondersteuning lijkt vanuit de hele voorvoet te komen.

Echter, ieder voordeel heeft een nadeel en dat geldt ook voor deze schoen: lopen is niet z’n sterkste punt. Natuurlijk, op zachte ondergronden als gras, zand en klei valt er prima een stukje mee te lopen. Maar van echt afrollen is vanwege de stijve zool geen sprake. En op een rotsachtige ondergrond is het echt behelpen. Alhoewel de kunstrubber profielzool op zich nog best wel wat grip weet te genereren, doet het gebrek aan buiging de XC7 de das om? Erg? Zolang je met de XC7 geen Alpentochten maakt met lange looppassages wat mij betreft niet.

Tip voor gravelbikers die ook graag met een dubbelzijdig klikpedaal rijden, maar geen ‘mountainbike-spul’ op hun fiets willen hebben: het XT M8100-pedaal wordt door Shimano eveneens aangeboden onder de naam GRX. Het enige verschil: de logo’s.

MOUNTAINBIKE TRAIL EN ENDURO

Shimano GE7-schoenen en Shimano XT Enduro M8120-pedalen

Alhoewel de letters GE staan voor gravity en enduro, zou ik niet weten waarom je ze niet op een trailbike zou kunnen gebruiken. Immers, wie graag lange tochten door de bergen maakt en z’n hand niet omdraait voor een paar honderd hoogtemeters klimmen met z’n bike op de schouders, die wordt blij van deze schoenen. En in het bijzonder de GE7 die ik heb geprobeerd. Waarom? Omdat deze schoen er in slaagt twee lastig te combineren kwaliteiten tóch met elkaar te verenigen: efficiënt trappen en natuurlijk lopen.

Voor efficiënt trappen wil je een stijve schoen, om lekker te lopen wil je ‘m juist wat soepeler hebben. Bij de GE-modellen heeft de stijfste schoen, de GE 9, een stijfheidsindex van 7, de door ons gereden GE7 staat op 6. Je merkt en ziet het verschil direct waar de carbon zool van de XC7 zich in het geheel niet of nauwelijks laat vervormen, daar laat de vezelversterkte nylon zool van de GE7 wél buiging zien. Opvallend: die buiging zit vooral bij de voorvoet, de sectie onder de voetboog vervormt veel minder.

Het geheim van de GE7

En daarmee heb je gelijk het ‘geheim’ van de GE7 te pakken: in combinatie met de gripvaste profielzool vertaalt de souplesse in de voorkant zich in fijne loopeigenschappen, terwijl de stijve middensectie een efficiënte energieoverdracht tijdens trappen waarborgt. En niet te vergeten: tijdens dalen. Want alhoewel dit misschien niet direct voor de hand ligt, is een stijve zool essentieel voor gecontroleerd afdalen met SPD-schoenen. Om de downhill-kwaliteiten verder te optimaliseren staan de pedaalplaatjes bij de GE7 iets verder naar achteren dan bij de crosscountry-schoen XC7. Dat levert in afdalingen meer stabiliteit en controle op en vermindert de spanning op de achillespees en de kuitspier.

De pasvorm van de GE7 komt overeen met wat het uiterlijk suggereert: de voorvoet heeft redelijk wat ruimte, de wreef en hiel zijn goed omsloten. Over uiterlijk gesproken: waarom altijd die uitgekauwde skateboard-look? Dat moet toch anders kunnen? Maar goed, over smaak valt niet te twisten. En de functionaliteit is dik in orde. Zo is de instap is aan de binnenkant van de voet wat hoger, voor extra ondersteuning. En alhoewel de veters minder verfijnd zijn dan de Boa-sluitingen op de andere drie testschoenen, laat de druk zich goed afstellen. De klittenbandsluiting over de wreef had voor mij niet gehoeven. Bij sommige voeten is dat bandje volgens Shimano behulpzaam bij het fixeren van die hiel, maar met alleen de veters zit mijn voet al stevig genoeg vast. Bovendien schuurt die band langs de crank.

Het pedaal van dienst in deze test is de Shimano XT Enduro M8120. De basis is een regulier XT-pedaal, maar dan met een kooi. Het XT Enduro-pedaal biedt dus dezelfde goede lagers en dezelfde smeuïge in- en uitstap. Zit die kooi niet in de weg dan? Nee, die zit niet in de weg. Totaal niet. Aan de andere kant: de toegevoegde waarde is ook beperkt. Helpt-ie bij het inklikken? Nee, dat doet-ie niet. Biedt de kooi dan extra grip als je technische secties wilt overmeesteren zonder ingeklikt te zijn? Nee, helaas doet de kooi dat ook niet.

Zijn er dan geen voordelen ten opzichte van een regulier SPD-pedaal? Zeker wel. Vanwege de kooi is het contactoppervlak met de zool, links en rechts van het klikmechanisme, iets breder dan bij een XT-pedaal. Het verschil is in de praktijk redelijk goed voelbaar; de verbinding is stijver en stabieler. Dat komt vooral tot uiting als je op de pedalen staat: je voelt bij de XT Enduro-pedalen het SPD-mechanisme niet onder de bal van je voet zitten. Bij een regulier pedaal in combinatie met de GE7-schoenen voel je dat wel. En dan is er nog het aspect degelijkheid: de voorkant van de kooi beschermt het SPD-mechanisme tegen aanrijdingen met rotsen.

Ik moet de slimme constructie in de zool van de GE7 ook nog even vermelden. De uitsparing die het SPD-mechanisme bij het instappen moet begeleiden, loopt bij de GE7 achter het schoenplaatje gewoon door, helemaal tot onder de voetboog. Omdat het klikmechanisme van het pedaal precies in die uitsparing past, kun je je het midden van je voet op het pedaal plaatsen zónder vast te klikken. In lastige secties van de trail, waar je liever los zit dan vast, kan dat een uitkomst zijn. Alhoewel je de effectiviteit niet moet overschatten; een goed platformpedaal met stalen pinnen biedt oneindig meer grip. Maar goed, het is fijn dat de mogelijkheid er is om niet vastgeklikt toch verder te kunnen rollen. Dat moet je bij de XC7-schoenen namelijk niet proberen…

GRAVELBIKE

Shimano RX8-schoenen en Shimano ES600-pedalen

Wielrenners die graag de geneugten van de gravelbike willen ervaren komen vaak voor een dilemma te staan: de pedalen en de schoenen van de racefiets gebruiken of voor een gespecialiseerd gravelsetje gaan? Op zich valt er prima te gravelen met een traditionele racefiets-setup met SPD-SL-pedalen. Maar het moet niet modderig zijn, want dan is soepel inklikken er met die SPD-SL’s niet meer bij. En lopen is ook niet hun sterkste kant. Of misschien kan ik beter strompelen zeggen, want meer dan dat kan eigenlijk niet met die SPD-SL-contrapties onder je schoenen. Plus: als je met die kunststof cleats gaat lopen, slijten ze sneller dan je SPD kan zeggen.

Wie ook onder modderige omstandigheden wil gravelen, gewoon willen kunnen lopen en tegelijkertijd niet wil inleveren op efficiëntie, kan eigenlijk niet om SPD-pedalen heen. En alhoewel stijve mountainbikeschoenen zoals de hierboven beschreven XC7 uitstekend voldoen, heeft Shimano toch gemeend een speciale lijn gravelbikeschoenen neer te moeten zetten. De RX8 is binnen die schoenenlijn het op één na stijfste exemplaar, met een stijfheidswaarde van 10 (op een schaal van 12).

Wat is het verschil met een mtb-schoen?

In hoeverre is zo’n gravelschoen anders dan een mountainbikeschoen? In feite is de RX8 een afgeslankte versie van de XC7, wat met name zichtbaar is de profielzool. Waar die bij mountainbikeschoen XC7 is gemaakt van relatief stroef kunstrubber dat de gehele onderkant van de schoen bedekt, daar is de profielzool van de gravelschoen RX8 gemaakt van harder en minder gripvast polyurethaan, dat bovendien slechts een deel van de carbon tussenzool bedekt. Aan de zijkanten, onder de voetboog en onder de hiel ligt het carbon deels bloot. Ja, dat scheelt gewicht; 288 gram versus 316 gram. Maar het gaat eveneens ten koste van de grip en de levensduur.

Is dat een probleem? Bij normaal gebruik niet. Maar mocht je onverharde bergpassen willen gaan bedwingen, dan zijn stevige looppassages vaak niet te vermijden. En in dat geval zou ik voor een mountainbikeschoen gaan.

Als het gaat om de pedalen voor de RX8-schoenen volstaat een klassiek SPD-pedaal als de hierboven beschreven XT XC M8100. Maar als je tóch al de keus hebt gemaakt voor speciale lichtgewicht gravelschoenen, dan is een paar speciale lichtgewicht SPD-pedalen een mooie aanvulling. De door mij gebruikte enkelzijdige ES600-pedalen wegen 282 gram, versus 342 gram voor de dubbelzijdige XT’s. Dat scheelt toch, mocht je daar waarde aan hechten.

Of het enkelzijdige klikmechanisme een concessie is als het gaat om in- en uitklikken hangt sterk van je achtergrond af. Ben je een racefietser die van SPD-SL afkomt, dan ben je eraan gewend je pedaal even juist te positioneren voordat je je schoen inklikt. Kom je van een mountainbike, dan is het zeker in het begin niet prettig om telkens te moeten kijken wat de stand van de pedalen is. Want even snel blind je voet vastschoppen is er niet bij.

Het in- en uitklikken zelf verloopt net zo soepel en smeuïg als bij reguliere pedalen. En de ondersteuning lijkt zelfs iets beter te zijn dan de crosscountry-combinatie XC7/XT M8100. De verklaring is volgens mij tweeledig. Allereerst is het oppervlak links en rechts van het klikmechansime bij het ES600-pedaal wat groter dan bij het XT-pedaal. En daarnaast geeft de harde PU-zool minder mee, wat ook bedraagt aan het nóg wat strakkere gevoel.

TOEREN EN BIKEPACKING

Shimano EX7-schoenen en Shimano XT T8000-pedalen

In de wereld van Shimano staan de letters EX voor explorer. Zo enthousiast als ik ben over de bovenstaande sets, zo ambivalent sta ik tegenover de combinatie van EX7-schoenen en XT T8000-pedalen. Shimano beoogt met deze combinatie fietsers te bedienen die graag willen vastklikken, maar die daarnaast eveneens de mogelijkheid willen hebben ook zonder vastklikken te kunnen fietsen en die bovendien geen concessies willen doen ten aanzien van de loopkwaliteiten.

Missie geslaagd, zou je op het eerste gezicht zeggen. Op het enkelzijdige klikpedaal-met-kooi staan de letters XT, dus dan weet je dat het met de kwaliteit en de levensduur wel goed zit. En de schoen oogt robuust en zit bij het aanpassen direct goed. Lekker stevig rond de hiel en de wreef, maar met volop ruimte bij de tenen, zodat een goede bloedcirculatie gewaarborgd is. En lopen doet de EX7 ronduit prima, met een redelijk natuurlijke afrolkarakteristiek, veel grip en een prettige demping onder de hiel.

Vanwaar dan die ambivalentie? Dat ligt aan het pedaal. Alhoewel de grote kooi de suggestie wekt van extra ondersteuning, raakt deze in de praktijk nergens de zool van de schoen. Dat betekent dat de ondersteuning primair moet komen van de mechanische verbinding met het SPD-mechanisme en een klein beetje van de contactpunten links en recht daarvan. Waar dat bij hierboven beschreven XC7 en RX8 vanwege hun stijve zolen en harde rubbermix geen enkel probleem is, daar ontaardt dit bij de veel minder stijve EX7 in een enigszins ongedefinieerd gevoel.

Ook het uitklikken gaat minder direct. Maar, dat moet gezegd, wel razendsnel. Shimano levert de XT T8000-pedalen met speciale, zogenaamde multi-release schoenplaatjes die zich veel makkelijker laten ontgrendelen dan reguliere plaatjes. Je hoeft maar aan uitklikken te denken en je voet is al los. Andersom, met de zool op het van acht pinnetjes voorziene platform, geeft de combinatie minder vertrouwen dan gewenst. Ja, de profielzool van de EX7 is op zich stroef genoeg. En het oppervlak van het platform is zeker niet te klein. Het probleem is dat de pinnetjes veel te kort zijn om de schoen adequaat op z’n plaats houden. Natuurlijk, als je op je gemak aan het toeren bent is de grip op zich oké. Maar bij alles meer dan dat overvraag je het pedaal.

Lang verhaal kort: wat er in eerste instantie subliem uitziet, pakt in de praktijk toch iets minder goed uit. Met langere pinnen valt de grip aan de platformkant vast nog wel te verbeteren, maar aan het wat diffuse gevoel aan de SPD-kant van het XT T8000-pedaal is niets te doen.

Conclusie

Laat ik gelijk maar naar de kern gaan. Hebben al die pedaal-schoencombinaties die Shimano op basis van z’n SPD-systeem in de markt zet toegevoegde waarde? M’n antwoord is ja, maar wel met een aantal kanttekeningen. Ik loop ze per combinatie even met je door.

Het oer-SPD-pedaal dat in 1990 het licht zag was bedoeld voor crosscountry-mountainbiken. De geteste Shimano XC7-schoenen en XT XC M8100-pedalen staan vijfendertig jaar later nog steeds middenin die traditie. De XC7’s zijn een stevige investering, maar ze zijn goed, comfortabel en bovenal zeer efficiënt. En ook in hun nieuwste vorm zijn de XT-pedalen nog steeds onverslaanbare prijs-kwaliteitknallers, zeker ook omdat er maar weinig mountainbikers zullen zijn die voor deze pedalen in de winkel de volle mep betalen.

Trailrijders de GE7-schoenen en Shimano XT Enduro M8120-pedalen in huis halen, hebben met deze set vooral veelzijdige schoenen. Goed fietsen, goed lopen, wat wil je nog meer? De pedalen kunnen me helaas niet honderd procent overtuigen. Ja, ze klikken minstens zo goed in- en uit als de gewone XT-pedalen en ze geven vanwege hun grotere breedte iets meer ondersteuning. Maar de voordelen van de kooi zijn redelijk beperkt.

“Hebben al die pedaal-schoencombinaties die Shimano op basis van z’n SPD-systeem in de markt zet toegevoegde waarde? M’n antwoord is ja, maar wel met een aantal kanttekeningen.”

Dan het gravelsetje; de RX8-schoenen en de ES600-pedalen. Wie een laag gewicht, een hoog draagcomfort en een hoge efficiëntie bovenaan z’n prioriteitenlijstje heeft staan, is deze combi erg logisch. Dat wil zeggen, als je wielrenner bent en voor je gravelfiets op zoek bent naar een praktischer alternatief voor je eveneens enkelzijde SPD-SL-pedalen en dito schoenen. De efficiënte RX8-schoenen en enkelzijdige ES600-pedalen stellen dan zeker niet teleur. Alhoewel de prijs van de schoenen natuurlijk wel even slikken is. Weeg daarbij wel expliciet het lagere gewicht af tegen het betrekkelijk lage meergewicht van een dubbelzijdig pedaal, waar je uiteindelijk altijd sneller inklikt. Ben je mountainbiker en heb je al een paar goede mtb-schoenen in de kast staan? Dan kan je die schoenen gewoon prima gebruiken op je gravelbike.

De combinatie van Shimano EX7-schoenen en enkelzijdige XT T8000-pedalen kan me het minst overtuigen. Ja, de schoenen zitten prima in elkaar en dragen heerlijk. Maar de soepele zool die van deze schoen z’n prettige wandelschoen maakt, vraagt om een pedaal dat veel ondersteuning levert. En de XT T8000-pedalen schieten op dat vlak tekort. Ingeklikt geeft de kooi geen enkele ondersteuning, wat resulteert in een nogal indirect gevoel. En met het pedaal omgedraaid schieten de korte pinnen tekort bij het fixeren van de voet. Positief: dankzij de speciale schoenplaatjes klikt geen enkele schoen zo makkelijk weer uit als de EX7.

Meer informatie over de hier genoemde modellen vind je op de site van Shimano.

Commentaar van Shimano Benelux

“We zijn ons ervan bewust dat het XT Enduro M8120-pedaal onder bepaalde omstandigheden niet de ondersteuning biedt die sommige rijders ervan verwachten. Voor die omstandigheden en rijders hebben we inmiddels bij het nieuwe XTR Enduro M9220-pedaal een aantal grondige wijzigingen doorgevoerd, met een groter contactoppervlak naast het SPD-mechanisme en een grotere en vooral ook vlakkere kooi met daarin bovendien in lengte verstelbare pinnen.”

“Zoals altijd sijpelen vernieuwingen binnen de XTR-groep ook altijd door naar de groepen daaronder, maar of en wanneer deze nieuwe pedaal-constructie toegepast gaat worden op XT- of Deore-niveau kunnen we nog niet zeggen.”